Pamięć i funkcje poznawcze

To normalne, że z wiekiem tracimy pewne zdolności poznawcze, ale jednocześnie sprawia, że częściej zapominamy.
Neuraxpharm zapewnia różne preparaty poprawiające zdolności poznawcze. Po określeniu przez lekarza specyficznych potrzeb pacjenta, może on przepisać produkt najlepiej dostosowany do wymagań oraz stanu chorego.
Dowiedz się więcej na temat przechowywania i odzyskiwania informacji przez mózg oraz sposobów wspomagania pamięci.

Czym jest pamięć i zdolności poznawcze?

Pamięć to proces przyswajania informacji z otaczającego nas świata, ich przetwarzania i przechowywania, a następnie przypominania sobie tego, co udało nam się zapamiętać. W pamięć zaangażowane są trzy główne procesy: kodowanie, przechowywanie i odzyskiwanie.

Ulotne chwile, kiedy musimy coś zapamiętać, np. numer telefonu, który właśnie mamy wybrać, są przechowywane w pamięci krótkotrwałej przez bardzo krótki czas. Z kolei nasze doświadczenia życiowe są przechowywane w pamięci długotrwałej.

Zdolności poznawcze, takie jak postrzeganie, uwaga, pamięć, uczenie się, myślenie, podejmowanie decyzji i język, to umiejętności umysłowe, których potrzebujemy do wykonania każdego zadania, od stosunkowo prostego do najbardziej złożonego. Należą do nich świadomość, przetwarzanie informacji, pamięć i rozumowanie. Od mycia zębów po korzystanie z Internetu czy czytanie książki – wszystkie te zadania są wykonywane z wykorzystaniem zdolności poznawczych.

Czym jest dobra pamięć i zdolności poznawcze?

Posiadanie dobrej pamięci i zdolności poznawczych oznacza umiejętność jasnego myślenia, uczenia się i zapamiętywania.

Aby nadać sens otaczającemu nas światu, nasza pamięć pobiera informacje z pięciu zmysłów – wzroku, węchu, smaku, dotyku i słuchu. Pozwala to szczegółowo uchwycić momenty, które można przywołać w krótszej lub dłuższej perspektywie.

Szczegółowy obraz jest przechowywany i może być przywoływany z lub bez pomocy zmysłów. Na przykład, jeśli odkryłeś, że masz uczulenie na pewien produkt spożywczy, nie musisz go ponownie próbować, żeby o tym pamiętać. Podpowiedzi takie jak zdjęcie, zapach lub utwór muzyczny, mogą być jednak szczególnie silne w przywoływaniu cennych wspomnień.

Przyczyny słabej pamięci i zdolności poznawczych

Pogorszenie zdolności poznawczych w pewnym stopniu, jest normalną częścią procesu starzenia się organizmu. O ile w przypadku funkcji umysłowych, takich jak słownictwo, wiedza ogólna i niektóre umiejętności liczbowe, spadek związany z wiekiem jest niewielki, o tyle w przypadku innych zdolności poznawczych pogorszenie obserwuje się już w średnim wieku. Dotyczy to aspektów pamięci, szybkości przetwarzania, rozumowania i wielozadaniowości.

To całkiem normalne, że każdy z nas od czasu do czasu zapomina o różnych rzeczach. Na przykład, może się okazać, że czasami potrzeba trochę czasu, aby przypomnieć sobie konkretne słowo, którego chcemy użyć podczas rozmowy. Mówimy jednak, że rzadziej zapominamy o czymś istotnym, jak urodziny ważnej osoby czy rocznica.

Prawdą jest, że niektórzy ludzie wydają się mieć doskonałą pamięć, podczas gdy inni częściej zapominają o różnych rzeczach czy sprawach. Istnieją również pewne czynniki, które mogą wpływać na pamięć i zdolności poznawcze. Należą do nich:

  • Słaba koncentracja: Brak odpowiedniej koncentracji utrudnia dostrzeganie różnych rzeczy. Może to wpływać na zdolność do przechowywania informacji, tak jakby to miało miejsce normalnie. Słaba koncentracja może być wynikiem zmęczenia lub znudzenia. Może być jednak również związana z innymi uwarunkowaniami psychologicznymi.
  • Choroba fizyczna: Choroba może wpływać na koncentrację i pamięć. Ponadto, niektóre choroby mogą również bezpośrednio wpływać na pracę mózgu. Na przykład niedoczynność tarczycy, może spowalniać pracę organizmu. Dotyczy to również pracy mózgu, co sprawia, że będziesz bardziej zapominalski. Infekcje w obrębie klatki piersiowej i układu moczowego mogą również czasami powodować nagłą dezorientację i problemy z pamięcią, szczególnie u osób starszych.
  • Brak snu: słaby sen może powodować tymczasowe problemy z pamięcią i zdolnościami poznawczymi. Mała ilość snu potencjalnie upośledza zdolność koncentracji i efektywnego uczenia się. Dodatkowo sen odgrywa kluczową rolę w utrzymywaniu wspomnień, tak aby można je było później przywołać z pamięci.
  • Leki: niektóre leki mogą powodować dezorientację i utratę pamięci u pewnych osób. Należą do nich niektóre leki uspokajające, część leków przeciwbólowych i glikokortykosteroidy. 
  • Stres: nadmierne wydzielanie hormonów stresu, takich jak kortyzol, może wpływać na pamięć długotrwałą. Stres może również wpływać na nasze zdolności poznawcze w perspektywie krótkoterminowej, utrudniając skupienie uwagi na wykonywanych zadaniach. Dodatkowo, przewlekły stres może z czasem prowadzić do łagodnych zaburzeń pamięci. Prawidłowy poziom stresu może jednak również poprawiać pamięć krótkotrwałą (bezpośrednią).
  • Starzenie się: z wiekiem zapamiętywanie pewnych rzeczy może stać się trudniejsze. Zjawisko to jest znane jako zaburzenia pamięci związane z wiekiem. Wiele starszych osób doświadcza tego częstego problemu, który zazwyczaj wynika z oczekiwanego pogorszenia zdolności poznawczych spowodowanego prawidłowym procesem starzenia. Z wiekiem może być nam trudniej nauczyć się nowych umiejętności. Widzimy również, że łatwiej zapominamy imiona osób, które niedawno poznaliśmy.

Na co należy zwrócić uwagę

Z wiekiem zdolności poznawcze ulegają osłabieniu, co jest zupełnie normalne. Mogą zdarzać się dni, kiedy trudniej jest coś zapamiętać – problemem wtedy staje się przywołanie konkretnego wspomnienia czy też znalezienie właściwych słów podczas rozmowy. Z kolei, w inne dni może się okazać, że twoja pamięć jest wyostrzona i nie masz żadnych problemów z komunikacją

W przypadku łagodnych zaburzeń, mają one jednak charakter przekraczający poziom normalnych zmian oczekiwanych wraz ze starzeniem.

Objawy łagodnych zaburzeń poznawczych są często niejasne i charakteryzują się problemami z pamięcią, językiem, myśleniem i oceną sytuacji. Obejmują one utratę pamięci, zaburzenia językowe (trudności w znajdowaniu właściwych słów), zaburzenia uwagi (trudności w podążaniu lub koncentrowaniu się na rozmowie) oraz dezorientację w znanym otoczeniu.

Pogorszenie zdolności poznawczych związane z wiekiem oraz łagodne zaburzenia poznawcze mogą zwiększać ryzyko rozwoju otępienia. Z drugiej strony, gdy łagodne zaburzenia poznawcze są spowodowane ogólnym stanem zdrowia (np. brakiem snu), mogą, po znalezieniu przyczyny problemu, poprawić się lub ustabilizować. 

Kto może być podatny?

Z wiekiem często coraz trudniej jest nam coś zapamiętać. Zjawisko to jest znane jako zaburzenia pamięci związane z wiekiem. Jest to powszechnie znana część procesu starzenia się organizmu niezwiązana z otępieniem.

Jeśli cierpisz na zaburzenia pamięci związane z wiekiem, możesz zauważyć, że z wiekiem nauka nowych umiejętności staje się coraz trudniejsza lub łatwo zapominasz imiona niedawno poznanych osób.

Uważa się, że regularne trenowanie, stymulowanie mózgu w miarę starzenia się organizmu może przeciwdziałać związanemu z wiekiem pogarszaniu się pamięci i zdolności poznawczych.1

W Internecie dostępnych jest wiele testów pamięci i quizów, które mogą pokazać, czy twoje zapominanie powinno cię martwić. Może cię to skłonić do rozmowy z lekarzem na temat wszelkich objawów utraty pamięci lub oznak pogorszenia zdolności poznawczych, których doświadczasz.

Możesz być zainteresowany ...

Co możemy zrobić, aby zachować dobrą pamięć i zdolności poznawcze?

Małe luki w pamięci zdarzają się od czasu do czasu każdemu z nas. Ponadto, ludzie w każdym wieku powszechnie stosują proste techniki wspomagające pamięć, takie jak tworzenie listy zakupów przed wyjściem do supermarketu lub ustawianie przypomnień w telefonie o nadchodzących wydarzeniach. 

Istnieje wiele sposobów, aby pomóc w utrzymaniu dobrej pamięci i zdolności poznawczych. 

Regularne czytanie, codzienne rozwiązywanie Sudoku lub krzyżówek w gazetach, zapamiętywanie słów wierszy lub sztuki teatralnej albo uczenie się czegoś nowego może pomóc w utrzymaniu pamięci w dobrej formie.

Zmęczenie, złe samopoczucie, stres, niepokój i próby skupienia się na zbyt wielu rzeczach naraz mogą nasilać luki pamięci. Działania poprawiające dobrostan obejmują dobre odżywianie, regularne ćwiczenia fizyczne, odpowiednią ilość snu i utrzymywanie aktywnego umysłu. Wszystkie elementy mogą korzystnie wpłynąć zarówno na dobrostan fizyczny jak i psychiczny.

Dieta

Jedzenie zdrowej, zróżnicowanej diety dostarcza mózgowi niezbędnych składników odżywczych, które mogą pomóc w utrzymaniu prawidłowych zdolności poznawczych.

Pomocne jest spożywanie pokarmów bogatych w niezbędne kwasy tłuszczowe omega-3 (występujące w tłustych rybach, takich jak łosoś, makrela i sardynki, a także w źródłach wegańskich, takich jak nasiona lnu); stosowanie diety śródziemnomorskiej (bogatej w zdrowe, nienasycone tłuszcze) oraz spożywanie dużej ilości owoców i warzyw, które mogą pomóc w związanym z wiekiem pogorszeniu zdolności poznawczych przez ograniczenie stanu zapalnego w mózgu.

Ponadto niektóre suplementy diety mogą być stosowane jako wsparcie prawidłowych zdolności poznawczych.

Ćwiczenia fizyczne

Ćwiczenia fizyczne mogą zwiększać zdolności poznawcze i pamięć pośrednio przez poprawę nastroju, zmniejszenie stresu i promowanie lepszego snu, a także bezpośrednio przez ograniczenie stanu zapalnego, poprawę przepływu krwi do mózgu i zwiększenie ilości substancji chemicznych w mózgu, które wpływają na wzrost nowych komórekmózgowych.

Codzienne ćwiczenia, choćby minimalne, mogą pomóc w rozruszaniu ciała i utrzymaniu zdrowego mózgu. Ćwiczenia takie jak chodzenie,sporty zespołowe, aerobik, jazda na rowerze, chodzenie na siłownię, a nawet joga mogą poprawiać zdolności poznawcze i wzmacniać pamięć.

Techniki zapewniające prawidłowe zdolności poznawcze

Ponadto, istnieje szereg specyficznych technik, które mogą pomóc w utrzymaniu pamięci:

  • Medytacja: kiedy medytujemy, uczymy się, jak być uważnym, a to może mieć głęboki wpływ na mózg. Badania wykazały, że codzienna medytacja przez zaledwie osiem tygodni może prowadzić do zmian w istocie szarej mózgu (obszar, który jest odpowiedzialny za regulację emocjonalną, planowanie i rozwiązywanie problemów). Wykazano również, że trening uważności zwiększa gęstość hipokampa, części mózgu, która jest związana z pamięcią i uczeniem się.
  • Wizualizacja: stosowanie tego podejścia może wspomagać utrzymanie pamięci. Polega na zaangażowaniu zmysłów, kiedy tworzysz w swoim umyśle obraz tego, co chcesz zapamiętać. Wizualizacja może pomóc w tworzeniu silnych wspomnień dzięki dostarczeniu jak największej ilości szczegółów, wykorzystaniu połączonych zmysłów, co pozwala zastanowić się, jak coś wygląda, czuje, brzmi, pachnie i smakuje.
  • Fragmentacja:nasze mózgi są przystosowane do szukania wzorców i tworzenia połączeń. Właśnie dlatego długie ciągi liczb lub obszerne informacje często nie zapadają nam w pamięć. Biorąc pod uwagę fakt, że pamięć krótkotrwała jest ograniczona, grupowanie przedmiotów stanowi skuteczny sposób tworzenia wzorców, które mózg łatwiej zapamiętuje.

    Fragmentacja opiera się na praktyce mnemotechnicznej (układ tworzenia wzorców z list i pomysłów jako pomoc w zapamiętywaniu) i może być używana zarówno jako pomoc werbalna jak i wizualna. Na przykład pogrupowanie pozycji z listy zakupów na mniejsze fragmenty, dajmy na to, według rodzajów żywności, lub czytanie ich na głos może pomóc w zapamiętaniu.
  • Aktywność: utrzymanie mózgu w stanie aktywności jest ważne dla utrzymania prawidłowych zdolności poznawczych i poprawy pamięci. Działania te mogą obejmować stymulację intelektualną, w tym rozwiązywanie krzyżówek lub innych łamigłówek, interakcje społeczne (spotkania z przyjaciółmi i rodziną lub dołączenie do klubu towarzyskiego), a także trening pamięci, który w najprostszej formie polega na obserwowaniu otaczającego świata oraz zauważaniu i wizualizacji szczegółów.

Badania naukowe

Badania nad pamięcią i zdolnościami poznawczymi są zróżnicowane i powszechnie prowadzone, począwszy od badań wykorzystujących neuroobrazowanie, aby pomóc zrozumieć biologię zaburzeń pamięci w starszym wieku, przez metody psychologii eksperymentalnej (testowanie behawioralnych teorii umysłu), na badaniach nad technikami interwencyjnymi, takimi jak trening poznawczy i dostosowanie stylu życia w celu poprawy pamięci i zdolności poznawczych skończywszy.

Badania wykazały, że pozytywne spojrzenie na życie potencjalnie pozwala chronić pamięć w miarę postępu procesu starzenia. Entuzjastyczni, radośni ludzie mają coś, co psychologowie nazywają „pozytywnym afektem”. Zgodnie z opinią badaczy jest to stan, który może chronić przed szybszym pogarszaniem się pamięci w starszym wieku.

Przypisy

  1.  Hölzel BK, Carmody J, Vangel M et al. Mindfulness practice leads to increases in regional brain gray matter density. Psychiatry Res. 2011;191(1):36-43. doi:10.1016/j.pscychresns.2010.08.006
  2. Konovalov A, Krajbich I. Neurocomputational dynamics of sequence learning. Neuron. 2018;98(6):1282-1293.e4. doi:10.1016/j.neuron.2018.05.013
  3. Park DC, Festini SB. Theories of memory and aging: a look at the past and a glimpse of the future. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci. 2017;72(1): 82-90. doi:10.1093/geronb/gbw066
  4. Hittner EF, Stephens JE, Turiano NA, Gerstorf D, Lachman ME, Haase CM. Positive affect is associated with less memory decline: evidence from a 9-year longitudinal study. Psychol Sci. 2020;31(11):1386-1395. doi:10.1177/0956797620953883
Może zainteresuje Cię...

Padaczka

Młodzieńcza padaczka miokloniczna (JME, ang. juvenile myoclonic epilepsy) jest zaliczana do grupy idiopatycznych padaczek uogólnionych czyli do padaczek spowodowanych wyłącznie predyspozycją genetyczną1.

Stwardnienie rozsiane

Rezonans magnetyczny (MR, ang. magnetic resonance) jest badaniem obrazowym ciała (w przypadku SM dotyczy mózgu i rdzenia kręgowego), w którym wykorzystuje się silne pole magnetyczne i fale o częstotliwości radiowej bez promieniowania jonizującego.

Stwardnienie rozsiane

Stwardnienie rozsiane (SM, sclerosis multiplex) jest chorobą, w której układ odpornościowy organizmu atakuje ośrodkowy układu nerwowy, uszkadzając mielinę, tj. białko tworzące osłonkę wokół włókien nerwowych. Uważa się, że u osób z predyspozycją genetyczną do wystąpienia stwardnienia rozsianego chorobę wywołują czynniki środowiskowe.

Witaj ponownie

Aby uzyskać dostęp do informacji, zaloguj się, używając swoich danych

Nie masz konta? Zarejestruj się