Η πανδημία COVID-19 είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην παγκόσμια υγεία, με επακόλουθα τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στην ψυχική υγεία;
Οι περιορισμοί που αποσκοπούν στον έλεγχο του ιού, σε συνδυασμό με την οικονομική αβεβαιότητα, έχουν επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στις κοινωνίες, περιορίζοντας τις ελευθερίες και αυξάνοντας την απομόνωση και τη μοναξιά.
Η πανδημία έχει επίσης διαταράξει τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας στο 93% των χωρών παγκοσμίως, που σημαίνει ότι οι άνθρωποι δεν λαμβάνουν τη βοήθεια που χρειάζονται σε μια κρίσιμη στιγμή. 1
Τα βραχυπρόθεσμα προβλήματα είναι εμφανή, καθώς οι άνθρωποι πασχίζουν να κατανοήσουν τι συμβαίνει, πώς έχει επηρεάσει η κατάσταση τα αγαπημένα τους πρόσωπα, το πρόγραμμα και τις συνήθειες που αποτελούσαν τον πυρήνα της καθημερινότητάς τους. Ωστόσο, θα χρειαστεί αντιμετώπιση και διαχείριση παρατεταμένων βλαβών για πολύ μεγάλο διάστημα μετά την ολοκλήρωση των προγραμμάτων εμβολιασμού.
Η Επίτροπος της ΕΕ Στέλλα Κυριακίδου δήλωσε: «Αυτή η κατάσταση φέρει υψηλό τίμημα, όχι μόνο για τους πληγέντες, αλλά και για τις κοινωνίες μας. Η ψυχική υγεία επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και δρούμε σε κάθε στάδιο της ζωής μας.
»Ως κλινικός ψυχολόγος, έχω πλήρη επίγνωση, σε σχεδόν οδυνηρό βαθμό, των βλαβερών συνεπειών που μπορεί να επιφέρει η πανδημία στην ψυχική υγεία όλων μας. Επίσης, αν και δεν μπορούμε ακόμα να αξιολογήσουμε τον κίνδυνο, γνωρίζουμε ότι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις θα είναι σημαντικές.
»Το τεράστιο εύρος των προκλήσεων στον τομέα της ψυχικής υγείας εκτείνεται από το άγχος μέχρι τη μοναξιά και την κατάθλιψη. Πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στις ενδείξεις που μας δίνει το σώμα μας». 2
Η ξαφνική κορύφωση αυτών των επιβλαβών παραγόντων προέρχεται από μια ανησυχητική αυξητική τάση στις ανάγκες των ανθρώπων, καθώς οι σχετικές εκθέσεις αναφέρουν ότι ένας στους έξι ενήλικες στην Ευρωπαϊκή Ένωση (δηλαδή 84 εκατομμύρια άνθρωποι) αντιμετώπιζε κάποια μορφή ψυχικής ασθένειας πριν από την πανδημία. 3
Επίσης, η κακή ψυχική υγεία αντιστοιχεί στο 4% του ΑΕΠ στην ΕΕ λόγω κοινωνικών δαπανών και μείωσης της παραγωγικότητας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιέσεις στην απασχόληση και στο εισόδημα, τα οποία αποτελούν καίριους παράγοντες για τη σταθερότητα της ψυχικής υγείας.
Τα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης έχουν αυξηθεί λόγω της ευρείας αλλαγής των συνθηκών που προξένησε η πανδημία, καθώς οι άνθρωποι στερούνται τη συντροφιά αγαπημένων προσώπων, φίλων, συγγενών και συναδέλφων. Αν προστεθεί σε αυτά ο αγώνας των γονέων που αναγκάζονται να διδάσκουν τα παιδιά τους στο σπίτι ενώ παρακολουθούν ανήμποροι την υποβάθμιση της εκπαίδευσης και των φιλικών τους σχέσεων, δρουν ως αποσταθεροποιητικές δυνάμεις που ασκούν πιέσεις σε κάθε πτυχή της ζωής.
Αυτές οι συνθήκες τροφοδοτούν την αύξηση και επιδείνωση προβλημάτων υγείας όπως η αϋπνία, η κατάθλιψη και το άγχος, ενώ καθιστούν επίσης τους ανθρώπους με προϋπάρχουσες παθήσεις πιο επιρρεπείς στη νόσο COVID-19 και τους θέτουν σε δυνητικά υψηλότερο κίνδυνο για χειρότερες ιατρικές εκβάσεις. Η έκθεση στον ιό μπορεί επίσης να οδηγήσει σε νευρολογικά προβλήματα, όπως είναι το παραλήρημα, η ανησυχία και το εγκεφαλικό επεισόδιο. 2
Πέντε τρόποι για να βελτιώσετε την ψυχική σας υγεία στην εποχή της πανδημίας COVID-19
Να βάζετε μέτρο στην έκθεσή σας στα μέσα ενημέρωσης
Επειδή κυκλοφορούν παντού δυσάρεστες ειδήσεις, ατεκμηρίωτες απόψεις και τρομολαγνικά ρεπορτάζ, ιδιαίτερα λόγω της παγκόσμιας εμβέλειας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι εύκολο αυτή η αρνητικότητα να γίνει εμμονή. Η αδιάκοπη ανάγνωση μιας πληθώρας δυσάρεστων ειδήσεων στις διαδικτυακές ροές (το λεγόμενο «doom-scrolling») έχει γίνει μια ανησυχητική τάση που μπορεί να έχει τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις στη διάθεση και την ευεξία των ανθρώπων. Ο ΠΟΥ και άλλοι οργανισμοί συμβουλεύουν να παρακολουθούμε ειδήσεις με μέτρο, με το να επικεντρωνόμαστε σε ορισμένες αξιόπιστες πηγές και να θέτουμε όρια στο πόσο διαβάζουμε, παρακολουθούμε ή ακούμε. 4 Προτείνεται να απενεργοποιείτε τις αυτόματες ειδοποιήσεις, να περιορίζετε τη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης και να παρακολουθείτε μόνο αξιόπιστες πηγές ειδήσεων στην εποχή της ακατάπαυστης ενημέρωσης που συνεχίζεται όλο το εικοσιτετράωρο.
Να φροντίζετε τον εαυτό σας
Η τήρηση αποστάσεων, η αναπνευστική υγιεινή και το πλύσιμο των χεριών αποτελούν κρίσιμες πτυχές της αυτοφροντίδας ενάντια της νόσου COVID-19, αλλά η υγιεινή διατροφή σε τακτικά διαστήματα στηρίζει τόσο τη σωματική όσο και την ψυχολογική ευεξία. Η ισορροπημένη διατροφή είναι εξαιρετικά σημαντική για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ η τήρηση συγκεκριμένων ωρών για κάθε γεύμα προσδίδει ουσιαστική δομή στην καθημερινότητα, ειδικά αν κάποιος δεν δουλεύει ή πρέπει να αυτοαπομονωθεί. Συστηματικές αναλύσεις διαφόρων ειδών διατροφής έχουν δείξει ότι η κακή διατροφή μπορεί να επηρεάζει αρνητικά την ψυχική υγεία ήδη από την παιδική ηλικία και την εφηβεία. 5
Ο ύπνος στηρίζει το ανοσοποιητικό σύστημα και καταπολεμά την έλλειψη ενέργειας. Για αυτό είναι σημαντικό να προάγεται ένα περιβάλλον όπου ο ύπνος έρχεται εύκολα, π.χ. με την υιοθέτηση ενός προγράμματος ύπνου, τον περιορισμό της παρακολούθησης οθονών το βράδυ και ένα ήρεμο, δροσερό υπνοδωμάτιο χωρίς ηλεκτρονικές συσκευές για περισσότερη χαλάρωση. Οι ασκήσεις αναπνοής μπορούν επίσης να μειώσουν την ένταση και να διευκολύνουν τον ύπνο. 6
Να καλλιεργείτε τις προσωπικές σας σχέσεις
Η οικογένεια, οι φίλοι και οι συνάδελφοί μας είναι πλέον πιο σημαντικοί από ποτέ και η αμοιβαία υποστήριξη αποτελεί ένα πραγματικά εμψυχωτικό στοιχείο της ανταπόκρισης της κοινωνίας στην πανδημία. Το ίδρυμα Mental Health Foundation προσφέρει τις παρακάτω συμβουλές για να καταστήσει κανείς αυτά τα πρόσωπα αναπόσπαστο στοιχείο του δικτύου υποστήριξή τους. 7
- Να αφιερώνετε χρόνο: Να αφιερώνετε περισσότερο χρόνο για να έρχεστε σε επαφή με τους φίλους και την οικογένειά σας.
- Να είστε παρόντες: Να δίνετε πραγματικά την προσοχή σας στους ανθρώπους που έχετε στη ζωή σας και να μην αφήνετε την προσοχή σας να αποσπάται από το τηλέφωνο, την εργασία ή άλλα ενδιαφέροντά σας.
- Να ακούτε: Να ακούτε προσεκτικά και να προσπαθείτε να καταλαβαίνετε αυτά που λένε οι άλλοι άνθρωποι και να επικεντρώνεστε στις ανάγκες που έχουν τη συγκεκριμένη στιγμή.
- Να αφήνετε τους άλλους να σας ακούνε: Να μοιράζεστε ειλικρινά τα αισθήματά σας και να αφήνετε τους ανθρώπους γύρω σας να σας ακούνε και να σας στηρίζουν.
- Να αναγνωρίζετε τις μη υγιείς σχέσεις: Οι επιβλαβείς σχέσεις μπορούν να μας κάνουν δυστυχισμένους. Με το να αναγνωρίζουμε αυτή την πραγματικότητα, μπορούμε να προχωράμε και να βρίσκουμε λύσεις πιο εύκολα.
Να επικεντρώνεστε στα θετικά
Η πανδημία COVID-19 έχει δημιουργήσει ένα ιδιάζον σύνολο προκλήσεων για την ψυχική μας υγεία, με αποτέλεσμα να δυσκολευόμαστε να βρίσκουμε θετικά στοιχεία γύρω μας. Όμως, ο ΠΟΥ και άλλοι οργανισμοί προτείνουν να αναζητούμε και να εκτιμούμε τις ευχάριστες ειδήσεις, όπως τα περιστατικά ανθρώπων που επιβίωσαν από τη νόσο COVID-19, τις προσπάθειες που καταβάλλει το προσωπικό υγείας και οι εργαζόμενοι σε φιλανθρωπικές οργανώσεις, τις ανιδιοτελείς πράξεις των συνανθρώπων μας και το απίστευτο έργο των επιστημόνων και των φαρμακευτικών εταιρειών όσον αφορά την έρευνα νέων εμβολίων και θεραπειών.
Να ζητάτε βοήθεια από τους ειδικούς
Εάν εξακολουθείτε να αισθάνεστε ότι σας καταβάλλουν οι περιστάσεις, μπορείτε να ζητήσετε υποστήριξη. Παρόλο που τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης είναι επιβαρυμένα, υπάρχουν σχετικές υπηρεσίες που μπορούν να σας βοηθήσουν. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι επαγγελματίες ψυχολόγοι ή η υποστήριξη από ανθρώπους που έχουν βιώσει προβλήματα ψυχικής υγείας. Καθώς υπάρχουν πολλές διαδικτυακές επιλογές και γραμμές βοήθειας σε όλη την Ευρώπη, δεν υπάρχει λόγος να απομονώνεστε λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζετε. 8 Επίσης, να έχετε υπόψη ότι μπορείτε πάντα να ζητήσετε θεραπεία από πιστοποιημένο επαγγελματία υγείας και ότι η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή προσαρμοσμένη στις ανάγκες σας μπορεί να σας βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές.
Παραπομπές:
- World Health Organization. The impact of COVID-19 on mental, neurological and substance use services. Accessed January 2021. https://www.who.int/publications/i/item/978924012455
- European Commission. World Mental Health Day. October 2020. Accessed January 2021. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/statement_20_1865
- Open Access Government. Beyond COVID-19: The call for a European mental health strategy. August 2020. Accessed January 2021. https://www.openaccessgovernment.org/beyond-covid-19-the-call-for-a-european-mental-health-strategy/93542/
- World Health Organization. Mental health and psychosocial considerations during the COVID-19 outbreak. March 2020. Accessed January 2021. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/mental-health-considerations.pdf
- O’Neil A, Quirk SE, Housden S, et al. Relationship between diet and mental health in children and adolescents: a systematic review. Am J Public Health. 2014;104(10):e31-e42. doi:10.2105/AJPH.2014.302110
- Medalie L. Why it is important to get a good night’s sleep during the coronavirus outbreak. University of Chicago, April 2020. Accessed January 2021. https://www.uchicagomedicine.org/forefront/coronavirus-disease-covid-19/advice-for-sleeping-well-during-the-covid-19-outbreak
- Mental Health Foundation. Nurturing our relationships during the coronavirus pandemic. January 2020. Accessed January 2021. https://www.mentalhealth.org.uk/coronavirus/nurturing-our-relationships-during-coronavirus-pandemic
- Mental Health Europe. Helplines and Services to support your mental health in COVID-19. Accessed January 2021. https://www.mhe-sme.org/library/helplines/
